Legionella: wat doet de GGD?

Ook afgelopen zomer was er weer een duidelijke toename van het aantal meldingen. In dit artikel leggen we meer uit over legionella, wat de rol van de GGD is en wat een zorginstelling kan doen aan legionellapreventie.

Legionella kan een ernstige longontsteking veroorzaken, vooral bij ouderen en mensen met een verminderde weerstand. De klachten zijn meestal koorts, hoesten, kortademigheid en spierpijn. De longontsteking is te behandelen met antibiotica. Legionella is niet van mens-op-mens overdraagbaar.

De legionellabacterie komt voor in water en tuinaarde. Wanneer kleine waterdruppeltjes (nevel) of deeltjes tuinaarde met legionella in de lucht komen, kan iemand de bacterie inademen. Als de bacterie in de longen komt, kan dit klachten veroorzaken. 

De legionellabacterie groeit het best in stilstaand water bij een temperatuur tussen de 20 en 50 graden. Mogelijke bronnen zijn onder andere watersystemen als douches, luchtbevochtigers en soms beademingsapparatuur, maar ook koeltorens en waterzuiveringsinstallaties. 

Artsen en laboratoria zijn verplicht om patiënten met legionella te melden bij de GGD. Na een melding van legionellose start de GGD een brononderzoek. Daarbij wordt samen met de patiënt gekeken waar de besmetting mogelijk is opgelopen. Denk aan douches, luchtbevochtigers of recreatieve voorzieningen, zoals sauna’s en zwembaden. De GGD onderzoekt ook of de besmetting afkomstig kan zijn van omgevingsbronnen, zoals een koeltoren. Zo nodig worden potentiële bronnen verder onderzocht op de aanwezigheid van legionella. 

Tijdens een brononderzoek wordt iedere patiënt ingedeeld in een bepaalde 'setting'. Die 'setting' geeft weer in welke situatie de besmetting waarschijnlijk is ontstaan, bijvoorbeeld thuis, op reis of in een zorginstelling. In de periode tussen 2013 en 2022 werd bij 44 patiënten (1% van het totaal aantal besmettingen) vastgesteld dat de legionellabesmetting waarschijnlijk in een zorginstelling was opgelopen.

Hoewel het aantal patiënten dat legionella oploopt in een zorginstelling klein is, wonen er juist in zorginstellingen veel kwetsbare mensen die extra risico lopen op een ernstige infectie. Daarom is het belangrijk om legionellose zoveel mogelijk te voorkomen. 

Wat kun je als zorginstelling doen? 

• Maak apparaten die water vernevelen of sproeien regelmatig schoon. Laat geen water in deze apparaten staan en maak ze, als dat kan, direct na gebruik droog
   
• Gebruik bij apneu-apparaten (CPAP) alleen afgekoeld gekookt water om het reservoir te vullen en ververs het water elke dag. Maak het masker elke dag schoon en reinig en ontsmet het reservoir elke week volgens de gebruiksaanwijzing

Zorginstellingen behoren vanwege hun kwetsbare bewoners tot de zogenoemde prioritaire instellingen. De beheerder is daarom verantwoordelijk voor een goed legionellabeheersplan, regelmatige controles en het nemen van maatregelen als er te veel legionella wordt gevonden.

• Legionella | RIVM
• Informatieblad legionella | Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT)